Doğru trafo tipini seçmek; güvenlik, işletme sürekliliği, bakım yükü ve toplam sahip olma maliyeti (TCO) üzerinde doğrudan etkilidir. Aşağıdaki rehber, kuru tip (dökme reçine/cast-resin) ve yağlı tip (mineral ya da ester yağlı) trafoları; güvenlik, ortam koşulları, güç aralığı, bakım ve maliyet kriterlerine göre karşılaştırır ve farklı tesis senaryoları için net bir seçim mantığı sunar.

Özet farklar (kısa kısa)
• Güvenlik/yangın: Kuru tip yanıcılık riski düşük; iç mekân, insan trafiği ve yangın kısıtlı alanlarda avantajlı. Yağlı tipte yangın/kaçak riski için havuz (bund), algılama/söndürme ve sızdırmazlık tedbirleri gerekir.
• Güç aralığı ve verim: Yüksek güç ve dış saha uygulamalarında yağlı tip yaygındır; doğal/cebri soğutma seçenekleriyle daha iyi ısıl performans ve genelde daha yüksek verim sunar.
• Bakım: Kuru tipte periyodik temizlik ve havalandırma yeterli olur. Yağlı tipte yağ testleri (DGA), nem/izolasyon takibi ve sızdırmazlık kontrolleri şarttır.
• Ortam koşulları: Tozlu, nemli ve dış sahada yağlı tip daha toleranslıdır. Kuru tip iç mekân ve temiz ortamlarda uzun ömürlüdür; korozyon/toz için doğru kabinlemeye ihtiyaç duyar.
• İlk yatırım vs TCO: Kuru tipin CAPEX’i daha yüksek olabilir; yağlı tipte CAPEX daha düşük, ancak yağ bakımı ve güvenlik önlemleri OPEX’i artırabilir. Gerçek tercih, tesisin koşullarına ve işletme stratejisine bağlıdır.
• Gürültü ve titreşim: Yağlı tipte mekanik ses amortismanı yağ sayesinde nispeten iyidir; her iki tipte de akustik önlemler gerekebilir.
• Boyut/ağırlık: Aynı güçte yağlı tip genellikle daha kompakt olabilir; ancak bund, güvenlik mesafeleri ve sahada ek inşaat ihtiyacı toplam alana etki eder.

Kuru tip trafonun öne çıktığı durumlar
• İç mekân, insan trafiği yüksek alanlar: AVM, okul, hastane, ofis, otel, veri merkezi, otopark katları.
• Yangın güvenliği kısıtları sıkı olan binalar; yangın duvarı mesafeleri dar alanlar.
• Yağ sızıntısı riskinin kabul edilemez olduğu mekânlar (elektrik odası üzerinde kritik alanlar vb.).
• Orta güç aralıkları ve temiz/havadar makine odaları; düzenli filtre temizlikleri yapılabilen tesisler.
• Hızlı devreye alma ve nispeten düşük bakım gereksinimi isteniyorsa.

Yağlı tip trafonun öne çıktığı durumlar
• Dış saha, trafo merkezleri, OSB dağıtımları ve yüksek güç gereksinimleri (MVA seviyeleri arttıkça tercih artar).
• Sıcaklık dalgalanmaları ve ağır çevre koşulları (toz, nem, korozyon) – doğru koruma ve kabin ile birlikte.
• Yüksek verim ve aşırı yüklenme (overload) kabiliyeti kritikse; cebri soğutma seçenekleri (ONAN/ONAF/OFAF) ile ısıl performans avantajı.
• EPC/altyapı projelerinde daha düşük birim maliyet ve yaygın bulunabilirlik önemliyse.
• Doğal ester yağ (yangın noktası yüksek, çevresel risk daha düşük) kullanılarak güvenlik profili iyileştirilebilir.

Seçim kriterlerini adım adım uygulama

1. Kurulum yeri ve bina güvenliği
   – İç mekân ve insan trafiği yoğun: Kuru tip öncelikli.
   – Dış saha/ayrı trafo binası: Yağlı tip pratik ve ekonomik.

2. Güç ve yük profili
   – Yüksek güç, değişken ve tepe yükler: Yağlı tip, soğutma esnekliğiyle uygun.
   – Orta güç, sabit/öngörülebilir yük: Kuru tip yeterli ve güvenli.

3. Bakım kabiliyeti ve işletme kültürü
   – Yağ testleri ve DGA raporlaması yapabilecek bakım ekibi yoksa: Kuru tip.
   – Periyodik yağ analizleri ve sızdırmazlık kontrolleri rutine alınabilecekse: Yağlı tip.

4. Ortam koşulları ve kabinleme
   – Toz/nem/korozyon yüksek: Yağlı tip veya kuru tip + yüksek IP kabin + etkili havalandırma/filtre planı.
   – Sıcaklık: Her iki tipte de ortam sıcaklığı ve havalandırma hesaba katılmalı; kuru tipte toz ve sıcaklık birikimi ömre etki eder.

5. TCO ve yerleşim masrafları
   – Kuru tip: Daha yüksek CAPEX; az bakım ve yangın altyapısı gereksinimleri sınırlı.
   – Yağlı tip: Daha düşük CAPEX; bund, yangın algılama/söndürme ve yağ yönetimi OPEX’i artırabilir.

6. Regülasyon ve sigorta şartları
   – Bina yönetmelikleri, yangın yönetmelikleri, sigorta talepleri: İç mekânda çoğu zaman kuru tip lehine baskın kriterler doğurur.

Soğutma ve verim notları
• Kuru tip: AN (doğal hava) / AF (cebri hava) konfigürasyonları; kabin içi hava akışı ve filtre bakımı verimi etkiler.
• Yağlı tip: ONAN/ONAF/OFAF seçenekleri ile ısıl performans artırılabilir; yüksek yüklerde kayıplar daha iyi yönetilir.
• Verim sınıfları ve kayıp kriterleri ihale/teknik şartnamenizde net olmalı; ilk yatırım ve yıllık kayıp maliyeti birlikte değerlendirilmelidir.

Risk ve güvenlik başlıkları
• Kuru tip: Yağ olmadığından sızıntı/contamination riski düşük; ancak kısa devre/arızada duman ve ısı yönetimi için uygun havalandırma gerekir.
• Yağlı tip: Yangın ve çevresel sızıntı riskleri için bund, yağ toplama ve algılama/söndürme sistemi planlanmalı; ester yağ ile yangın riski azaltılabilir.
• Her iki tipte de: Pano/odada erişim mesafeleri, kilitleme/etiketleme (LOTO), topraklama ve selektivite planı şarttır.

Uygulama senaryoları (mini vaka)
• AVM veri merkezi katı: İç mekân, yangın kısıtları ve insan trafiği nedeniyle kuru tip tercih edildi. Düzenli filtre temizliği ve sıcaklık izleme ile 7/24 çalışmada kararlı performans.
• Çelik haddehane sahası: Yüksek güç, dış saha ve tozlu ortam nedeniyle yağlı tip seçildi. ONAN → ONAF opsiyonu ile piklerde sıcaklıklar kontrol altında; yağ ve DGA rutinine alınarak kestirimci bakım uygulanıyor.
• Konteynerize şebeke bağlantısı: Yağlı tip + yangın güvenliği ve yağ havuzu ile kompakt saha çözümü; trafonun yanında OG hücre ve yardımcı ekipmanlarla tek noktadan kurulum.

Hızlı karar listesi (duvara asmalık)
• İç mekân/insan trafiği/yapı güvenliği baskın: Kuru tip.
• Dış saha/yüksek güç/ağır koşullar: Yağlı tip.
• Bakım ekibi yağ testlerini yönetemiyorsa: Kuru tip.
• En yüksek verim ve ısıl esneklik öncelikliyse: Yağlı tip.
• Bütçe CAPEX kısıtlı ama yangın altyapısına alan var: Yağlı tip.
• Sigorta/yangın yönetmeliği kuru tipi işaret ediyorsa: Kuru tip.

Kurulum ve devreye alma kontrol listesi
• Trafo odası/konteyner havalandırması ve sıcaklık senaryosu hesaplandı.
• IP/IK sınıfı, korozyon koruması ve kabin malzemesi ortamla uyumlu.
• Selektivite, kısa devre dayanımı ve topraklama değerleri doğrulandı.
• Gürültü için akustik önlem ve titreşim izolatörleri değerlendirildi.
• Kuru tipte periyodik temizlik planı; yağlı tipte DGA/yağ testi periyotları oluşturuldu.
• Yangın algılama/söndürme, yağ havuzu (bund) ve sızıntı yönetimi planı hazır.
• As-built çizimler, tek hat, bakım kılavuzları ve yedek parça listesi teslim alındı.

Sonuç ve öneri
“En iyi trafo tipi” tesisinize, kurulum yerine ve bakım stratejinize göre değişir. İç mekânda yangın kısıtları ve insan güvenliği baskınsa kuru tip, dış sahada yüksek güç ve ısıl esneklik gerekiyorsa yağlı tip genellikle doğru tercihtir. Projeniz için güç aralığı, yerleşim, güvenlik ve TCO’yu birlikte değerlendirerek tip seçimi, şartname yazımı ve devreye alma sürecini uçtan uca planlamamızı isterseniz MRC Enerji’den ücretsiz keşif ve teklif talep edebilirsiniz.